In de aanloop naar de herinrichting van de Javastraat, een voornamelijk Turkse winkelstraat in Amsterdam-Oost, hoorde je in beleidskringen en daarbuiten vaak uitspraken als ‘Het ondernemerschap in de Javastraat is onder de maat’, of ‘Het winkelaanbod is eenzijdig van aard’. Deze zinnetjes, die als mantra’s bleven opduiken in een hele generatie beleidsplannen, zijn moeilijk te beoordelen op hun juistheid. Toch raakte de boodschap die ervan uitging verankerd in het collectieve bewustzijn van de stadsbewoners, een boodschap die niet gestoeld was op argumenten maar die door loutere herhaling transformeerde tot een schijnbaar valide en algemeen geldende grondslag voor de gentrificatie van een stadswijk.
Het failliet van de Javastraat is een close reading van een beleidsplan voor de economische versterking van de Javastraat. Door stil te staan bij woordkeus, zinsconstructie, herhaling en andere retorische trucs, legt Jacqueline Schoemaker de onderstroom bloot van de beeldvorming over de straat die ontstaat in het plan. Welke noodzaak wordt er door de beleidsmakers aangedragen voor de economische versterking? Wie of wat wordt er precies versterkt? En waarom staan zoveel zinnen in de passieve vorm?
Jacqueline Schoemaker heeft vlakbij de Javastraat gewoond, is een tijdje uit Amsterdam weggeweest en komt na acht jaar weer terug. Daar gaat ze op onderzoek uit in de Javastraat, een negentiende-eeuwse winkelstraat in een arbeidersbuurt, waar veel Turkse en Marokkaanse ondernemers winkels bestieren. De karakteristieke oude iepen zijn deels weg, deels vervangen door andere bomen, het straatmateriaal is nieuw sinds haar vorige bezoek, circa acht jaar daarvoor. Wat is er gebeurd? Schoemaker gaat op zoek naar documenten waarin de verandering van de Javastraat staat beschreven. Ze vindt een scala aan documenten met titels als: Convenant Vernieuwing Indische Buurt, Rapportage Onderzoeksproject, Groenbeleidsplan, Stedelijk Vernieuwingsplan, Duurzaam Veiligplan. Er wordt in meerdere documenten geschreven dat de straat moet worden omgetoverd tot een straat met een mediterrane uitstraling; een ‘Wereldpassage’. Want de huidige straat heeft te weinig charisma, het winkelaanbod is eenzijdig van aard, het ondernemerschap is onder de maat en de lage inkomens in de buurt vormen een bedreiging. Vincent Kompier, Archined
Jacqueline Schoemaker voert autonoom onderzoek naar de opschuivende grenzen tussen gecontroleerde en informele stedelijke ruimte. Zij zoekt de versmalling op, zoomt in op stoepstenen, op gemeentegrenzen, op zinsconstructies, altijd volgens een strikte methode, en altijd in het trage tempo van de lange-afstandswandelaar. Jacqueline studeerde Engelse Taal- en Letterkunde en Cultural Analysis aan de Universiteit van Amsterdam, en werkte als onderzoeker aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht.